Yapay zeka ve geleceği: Etki alanı genişleyecek

Bursa Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Başkanı Prof. Dr. Turgay Tugay Bilgin ile yapay zekanın hem bugününü hem de geleceğini konuştuk. Prof. Dr. Turgay Tugay Bilgin, “Bu teknolojinin insan hayatındaki etkilerini ve ortaya çıkabilecek etik sorunları detaylı bir şekilde ele alarak, sağlık sektöründe de önemli bir rolü olacak” diye konuştu.

 ‘’KARAR VERME YETENEĞİNE SAHİP BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ’’

Prof. Dr. Turgay Tugay Bilgin, yapay zekayı, “makine öğrenimi ve derin öğrenme algoritmalarını kullanarak veri analizi, örüntü tanıma ve karar verme yeteneğine sahip bilgisayar sistemleri” olarak tanımlıyor. Yapay zeka, tıpkı bir çocuğun öğrenme süreci gibi verilerden öğreniyor ve zamanla daha iyi hale geliyor. Bilgin, yapay zekanın bilgisayarların insanlar gibi düşünmesini ve öğrenmesini sağlayan bir teknoloji olduğunu belirtiyor.

‘’YAPAY ZEKA NERELERDE KULLANILIYOR?’’

Yapay zeka, günlük hayatımızda oldukça geniş bir yelpazeye yayılıyor. Prof. Dr. Bilgin, telefonlardaki yüz tanıma sistemlerinden, navigasyon uygulamalarına, online alışveriş sitelerindeki ürün önerilerinden hastanelerdeki hastalık teşhis sistemlerine kadar bir dizi alanda etkin olarak kullanıldığını vurguluyor. Bununla birlikte, yapay zeka teknolojilerinin aktif olarak kullanıldığı bazı alanlar şu şekilde sıralanıyor:

• Doğal dil işleme (NLP) ile metin analizi ve çeviri
• Bilgisayarlı görü ile görüntü ve video analizi
• Robotik süreç otomasyonu (RPA)
• Tahmine dayalı analitik ve veri madenciliği
• Otonom sistemler ve robotik
• Finansal teknolojiler ve risk analizi
• Endüstriyel IoT ve akıllı üretim sistemleri

YAPAY ZEKA NASIL ÇALIŞIR?

Yapay zeka sistemlerinin nasıl çalıştığını açıklayan Prof. Dr. Bilgin, temel olarak üç aşamadan bahsediyor:

1. Veri Toplama ve İşleme: Yapılandırılmış ve yapılandırılmamış veriler toplanır, temizlenir ve normalize edilir.
2. Model Eğitimi: Derin öğrenme ağları veya makine öğrenimi algoritmaları kullanılarak model eğitilir ve örüntüler öğrenilir.
3. Çıkarım (Inference): Eğitilmiş model, yeni verilere uygulanır ve tahminler veya kararlar üretilir.

 Yapay zekanın, dar yapay zeka (narrow AI) olarak çalıştığını belirten Prof. Dr. Bilgin, bunun sadece belirli görevlerde uzmanlaşması anlamına geldiğini söylüyor. İnsan zekasının ise genel yapay zeka (general AI) özelliklerine sahip olduğunu ve daha geniş bir yelpazede görev yapabildiğini belirtiyor. YZ’nin insan zekasından farklı olarak, nöron sayısı ve bağlantı kompleksitesi açısından çok daha basit olduğunu da sözlerine ekliyor. İnsan beyninde yaklaşık 86 milyar nöron bulunurken, yapay sinir ağlarında bu sayı 10-100.000 arasında değişiyor. Prof. Dr. Bilgin, yapay zeka uygulamalarında etik sorunların ortaya çıkabileceğini belirtiyor. Özellikle şu sorunlar ön plana çıkıyor: Algoritmalarda Bias (Önyargı) Sorunu, Model Şeffaflığı ve Açıklanabilirlik Sorunu, Veri Gizliliği, Otonom Sistemlerin Karar Verme Sorumluluğu, Manipülasyon Teknolojileri (Deepfake).

‘’ÇOK DAHA GENİŞ BİR ETKİ ALANINA SAHİP OLACAK’’

Prof. Dr. Bilgin, yapay zekanın gelecekte çok daha geniş bir etki alanına sahip olacağına inanıyor. 15-20 yıl içinde, özellikle Amerika’da, birçok işin yapay zekalar tarafından yapılacağını öngörüyor. Oxford Üniversitesi’nin yaptığı bir araştırma da, yapay zeka nedeniyle Amerika’daki işlerin %50’sinin yok olacağına işaret ediyor. Bu süreçte, sağlık, eğitim, finans, ulaşım, eğlence ve hizmet sektörlerinde büyük değişimler yaşanacak. Bunun yanı sıra, yapay zekanın gelişmesiyle yepyeni meslekler ortaya çıkacak ve insanlar kendilerine daha uygun işlere kolayca erişebilecekler.

‘’SAĞLIK SEKTÖRÜNDE DE ÖNEMLİ BİR ROLÜ OLACAK’’

Yapay zekanın sağlık sektöründe de önemli bir rolü olacak. Prof. Dr. Bilgin, yapay zekanın tıbbi görüntüleri okuyup yorumlayarak, doktorların işlerini hızlandıracağını ve kolaylaştıracağını belirtiyor. Doğal dil işleme ile elektronik sağlık kayıtları ve raporların otomatik analizinin yapılması, biyoinformatik ile genetik hastalıklara çözümler üretilmesi gibi birçok alanda katkı sağlanacak. Kişiselleştirilmiş tıp için genetik veri analizi de yapay zekanın potansiyelinden yararlanılacak bir diğer alan.

Yapay zekanın yanlış kullanımının büyük riskler taşıyabileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Bilgin, bunun özellikle kişisel bilgilerin kötüye kullanılması ve sahte içerik üretimiyle ilgili olabileceğini söylüyor. Ayrıca, insanların yapay zekaya aşırı bağımlı hale gelmesi ve yanlış kararlar alması da ciddi tehlikeler arasında. YZ’nin yanıltılabilmesi, sistemin önyargılı veya eksik verilere dayalı kararlar almasına neden olabilir.Yapay zekanın güvenlik ve gizlilik açısından da önemli etkileri var. Prof. Dr. Bilgin, yapay zekanın olumlu etkileri arasında, siber saldırıları tespit etme, kimlik hırsızlıklarını engelleme, şüpheli bankacılık işlemleri ile fiziksel güvenlik tehditlerini tespit etme gibi uygulamalara değiniyor. Ancak, olumsuz etkiler arasında deepfake teknolojisiyle kimlik sahteciliği, kişisel verilerin izinsiz toplanması ve yüz tanıma sistemlerinin izinsiz takibi gibi endişeler yer alıyor.

YAPAY ZEKA KENDİNİ GELİŞTİREBİLİR Mİ?

Prof. Dr. Bilgin, bu sistemlerin insan müdahalesi olmadan gelişim gösteremeyeceğini, dolayısıyla tamamen bağımsız hale gelmelerinin mümkün olmadığını ifade ediyor. Yapay zeka belirli görevlerde performansını iyileştirebilir, ancak bunu belirli sınırlar içinde yapar ve insan kontrolü altında çalışır.Yapay zeka ve insan zekası arasındaki farklara değinen Prof. Dr. Bilgin, YZ’nin bazı belirli alanlarda daha hızlı ve verimli çalışabildiğini ancak yaratıcı düşünme, duygusal zeka ve sezgisel kararlar gibi alanlarda insan zekasının üstün olduğunu belirtiyor. Yapay zeka, insan zekasının rakibi değil, yardımcısıdır.

‘’ETİK VE YASAL DÜZENLEMELER YAPILMALI’’

Prof. Dr. Bilgin, yapay zekanın tehlikeli olup olmayacağı konusunda dikkatli olunması gerektiğini söylüyor. Yanlış kullanım, toplumsal etkiler ve etik sınırların belirsizliği gibi tehditler, yapay zekanın potansiyel tehlikelerini artırabilir. Bununla birlikte, doğru kullanıldığında yapay zeka faydalı olabilir. Gelecekte, teknolojiye yönelik güvenlik, etik ve yasal düzenlemelerin yapılması gerektiği de vurgulanıyor.Yapay zeka, insanlar tarafından programlanabilir ve sınırları belirlenebilir. Prof. Dr. Bilgin, yapay zekanın güvenliğini sağlamak için etik kurallar, güvenlik standartları ve yasal düzenlemeler gerekliliğini vurguluyor. Yapay zeka, ancak doğru kurallar ve denetim altında gelişirse, toplumsal fayda sağlayabilir.