“İNTERNET GAZETECİLİĞİ”

SEMA NUR ÇINAR / ARAŞTIRMA HABER

Gelişen ve değişen teknoloji hayatın her alanın da değişiklikler yaptığı gibi kitle iletişim araçlarından biri olan gazetecilik alanında da değişiklikler yapılmıştır. İnternet ile birlikte ses, hareketli görüntü, metin ve resim gibi içerikler de ortaya çıkmıştır.

Ortaya çıkan bu yeniliklerin ardından medya internet üzerinden yayın yapan yeni bir habercilik türü ortaya çıkmıştır. Bu yeni tür özel bir terimle adlandıracak olursak internet gazeteciliği adını almaktadır.

Türkiye’deki internet gazeteciliğinin hızla yaygınlaşmasının bir nedeni de ülkemizde yaşanan ekonomik krizin medya sektörünü etkilemesi ve bunun sonucu olarak 4 bine yakın medya mensubunun işsiz kalmasıdır. Bu durumdaki gazeteciler, fazla bir yatırım gerektirmeyen internet gazeteciliğini, seslerini duyurabilecekleri ve mesleklerini daha özgürce yürütebilecekleri yeni bir mecra olarak görmüşlerdir. Geleneksel gazetecilik ile internet gazeteciliğin farklarına bakacak olursak;

Geleneksel Gazetecilik & İnternet Gazeteciliği

• Genel ilgiye göre haber Özelleştirilmiş haber ve kişiselleştirme
• Fiziksel olarak sınırlı Fiziksel olarak sınırsız
• Mekân sınırlı Mekân sınırsız (ağ yapılanması)
• Zamansal olarak sınırlı Zamansal olarak sınırsız

1. Belirli bir süreye bağlı olma Belirli bir süreye bağımlı olmama
2. Sabit üretim döngüsü Çeşitli üretim döngüleri

• Format sınırlı Format sınırsız (çok ortamlılık)
• Profesyonel Kullanıcının ürettiği içerik
• Genellikle durağan                                      Genellikle dinamik

ETKİLEŞİM

İnternet gazeteciliğini, geleneksel gazetecilikten ayıran en belirgin 3 temel özellik bulunmaktadır. İlk özellik etkileşimdir. Geleneksel medyada alıcı ile bir etkileşim bulunmamasına karşın, internet gazeteciliğinde etkileşim doğrudan gerçekleşmektedir.

Örneğin, gazete de verilmiş olan bir habere karşı eleştiri yöneltmek isteyen okuyucu, haberi yapana ulaşmak için çoğu yollardan geçmesi gerekmektedir. İnternet haberciliğinde ise okuyucunun haber ile ilgili her beklentisine karşılık verebilir ve istediği bilgiye anında ulaşabilmektedir.

ÖZNELLİK

İkinci temel nitelik ise “kişiselleştirme” dir. Kişiselleştirme geleneksel medya bireye toplu mesaj atarken, internet gazeteciliğinde ise her bireye farklı mesajlarla ulaşılabilmektedir. Üçüncü niteliğimiz ise “eşzamansızlık” dır. Gazetede iletişim tek yönlü olarak gerçekleşmektedir. İnternet gazeteciliğin de ise hedef kitle ile karşılıklı iletişim söz konusudur. İnternet gazeteciliğine işletme açısından bakacak olursak, geleneksel gazetecilik olduğu gibi büyük bir sermayeye ve alt yapıya gerek yoktur. Donanımı iyi olan bir bilgisayar ve güçlü bir kadro ile dünyanın her yerine anında yayın yapılabilir. Geleneksel gazeteciliğe göre avantajlardan bir diğeri ise okuyucunun hani yazarı daha çok takip ettiğini tespit edebiliyorlar. İnternet ortamının geleneksel gazeteciliğe getirdiği olumlu katkıların yanı sıra negatif etkilerini de vardır. Özellikle Türk basınında gözlemleyebildiğimiz bu olumsuz etkileri sıralayacak olursak:

• Gazeteye para veren kesimin büyük bir kısmı internetten haber takip edebileceği için para vermeyi bırakarak internetten takip etmeye başladı.
• Editörler veya onay kadroları haberleri kontrol edemediği için normal şartlarla asla onay verilmeyecek bir haber, internet gazeteciliğin de paylaşılır oldu.
• İnternet gazetecilinde kamuoyu araştırması yaparak okuyucu kitlesinin düşüncelerini, isteklerini rahatlıkla takip edip öğrenilebilir.
• Haber kaynaklarını sorgulama kavramı daha etkin hale gelmiştir.
• İnternet medyası çok kolay ve masrafsız olarak güncellenebiliyor. Fark edilen bir imla hatasını anında düzeltebiliyor, bunun için tonlarca kâğıdı çöpe atmak gerekmiyor.

Mcadams’a göre bugün var olan teknolojinin dün olmadığını unutan geleneksel gazete yanlıları bugün var olan teknolojinin yarın çok farklı olabileceğini düşünmeden katlanıp çantaya konamayan, her yere götürülemeyen, dokunulamayan gazete nitelemeleriyle İnternet gazetesine karşı çıkmaktadırlar. Mcadams bu eleştirileri kabul ettiğini söylerken İnternet gazetesinin pek çok yeniliği de beraberinde getirdiğini söylemektedir. Geleneksel kitle iletişim araçlarının en büyük özelliği olan tek yönlü iletişimin İnternet’te iki yönlü bir iletişime dönüşmesi bu duruma örnektir, internet gazetesinde geçmiş döneme ait bir habere ya da bir makaleye ulaşılabilmesi de aynı derecede önemli bir diğer özelliktir. Ekrandaki yazının okunulmasında ki güçlük bugün için bir engelse de internetteki bir haberin her an yenilenebilir olması bir avantajdır.

Önder Özdemir’e göre  Geleneksel medya gazetecileri, yayımlamaya değer bulduğu haberleri ayıklamakla yükümlüdür. Okuyucular ise, gazetecinin uygun gördüğü haberleri okumak durumundadırlar. İnternet’le birlikte ortaya çıkan olanaklarda ise okuyucu istediği haberi kendisi seçmektedir. İnternet üzerinde gazete yayımlamanın bir diğer özelliği ise Özdemir’e göre dağıtımdan kaynaklanan zorlukları ortadan kaldırmasıdır.

Örneğin Türkiye’de yayınlanan bazı gazeteler yurt dışında yaşayan Türklerin bulunduğu ülkelere kolaylıkla erişemiyorlar. Ama internet üzerinden gazete yayınlandığında, dünyanın herhangi bir bölgesinde internet kullanan ve Türkçe bilen herkes, o gazeteye ulaşabiliyor. Her gün yüzlerce sanal gazetenin kamusal alana haber pompaladığı Amerika’da, internet ortamında dolaşan enformasyonun sadece yüzde 10’u güvenilir kabul edilmektedir.

Saygın gazetecilik eğitim kuruluşu Poynter Enstitüsü’nden Nora Paul bu güvensizliğin nedenini şöyle açıklıyor: “Net haberciliğinde her şey çok büyük bir hızla ve denetimden geçmeden okura sunuluyor; bu durumda okura karşılaştığı binlerce bilginin gerçekliğini ispatlamak ya da haber değerini ölçmek gibi bir sorumluluk yükleniyor. Gazetecinin işlevini okur üstleniyor ki, bence net’teki en büyük problem de bu. Bir online haber sitesine ilk kez giriyorsanız öncelikle ‘Biz Kimiz?’ bölümü nü arayın. Türkiye’de yapılan internet haberciliğine baktığımızda ise, haber sitelerinin hemen hemen tamamının haber kaynağı, ajanslar ve gazetelerin internet siteleri olarak karşımıza çıkıyor. Üstelik çoğu zaman kaynak bile gösterme zahmetinde bulunmuyorlar. Bu hem etik dışı hem de habere olan güveni sarsıyor. Diğer taraftan geleneksel medya olarak tanımladığımız her basın kuruluşunun ise bir yazı işleri kadrosu, haber merkezi, ekonomi servisi, dış haberler servisi, kültür-sanat servisi, haber araştırma servisi, arşiv servisi gibi birçok birimi var. Bu birimlerde de çok sayıda basın emekçisi çalışmaktadır. Haber portallarının ise böyle bir yapılanması söz konusu değil. Hiçbir haberi yerinde takip edecek muhabirleri de bulunmamaktadır. Birçoğu birkaç editörle hayatlarını sürdürmeye çalışıyor. Dolayısıyla yapılan iş, derlemeden öteye gitmiyor. Kimse alternatif bir şeyler üretme peşinde değil. Herkes kolaycılığa kaçıyor. Yapılmak istenen daha fazla tıklanabilmek, dolayısıyla reklam gelirlerini artırmaktır. Bu da internet yayımcılığını hızla televole kültürüne doğru kaydırmaktadır”.

İnternet gazeteciliği evet bizlere çok güzel imkân sunuyor ama dezavantajlarından biri olan yalan haberler insanların sosyal hayatlarını da olumsuz yönde etkilemektedir. Geleneksel gazetecilik de böyle bir şey söz konusu olmuyordu insanlar okudukları şeyler üzerinden rahatlıkla konuşabiliyorlardı. İnternet gazeteciliğinde ise birçok site aynı haberi bambaşka şekilde yazdığı için anlaşmazlıklar ortaya çıkabiliyor.

Sonuç olarak günümüz insanı haberleri artık internetten takip etmekte özellikle bizler sanal ortamı tercih ettiğimiz için geleneksel gazetelerin tirajları gün geçtikçe düşmektedir. Reklamların ise internet gazeteciliğine ağırlık vermesi sebebiyle geleneksel gazetelerin reklamlardan aldığı para da düşüşe geçmektedir. Yalnız biliyorum ki internet gazeteciliğinin tüm bu imkânlarına rağmen güvenilirlik konusunda oldukça fazla yol alması gerekmektedir.