‘Cemal Nadir’ artık evinde

‘Cemal Nadir Evine Dönüyor’ Sergisi’nin Küratörü Deniz Dalkılınç, sergi fikrinin oluşum süreciyle ilgili Kent Bursa Gazetesi’ne açıklamalarda bulundu. Yaklaşık 10 yıldır Cemal Nadir Güler üzerine araştırmalarını sürdürdüğünü belirten Deniz Dalkılınç, Güler’in hem ailesiyle görüşerek hem de gazete ve dergi taraması yaparak, sergi için bilgi topladıklarını söyledi.

YASEMİN ÖZKEREM / ÖZEL HABER

Birçok koleksiyonerden aldıkları Cemal Nadir eserlerini Bursa Kent Müzesi’ndeki alanda sergilediklerini ifade eden Dalkılınç süreci şöyle özetledi: “Ben 10 yıldır Cemal Nadir üzerine bir araştırma yapıyordum ve bunun sonucunda da hem ailesiyle görüşerek hem de gazete ve dergiler taraması yaparak hakkında daha fazla bilgiler edinmeye başladım. Sonra bilgiler biriktikten sonra da 2022 yılında yani Cemal Nadir’in doğumunun 120. yılında ilk sergiyi Küçükçekmece Belediyesi’nde “Bir Çizgi Ustası Cemal Nadir” ismiyle açtık. Şu an Bursa Büyükşehir Belediyesi Kent Tarihi ve Tanıtımı Dairesi başkanı olan Güney Özkılıç orada Kültür Müdürüydü. Oradaki sergiden hemen üç ay sonra Bursa’da Nilüfer’de Nâzım Hikmet Kültürevi’nde “Ben Cemal Nadir” sergisini açtık. Kendisinin 30’lu yıllarda yaptığı röportajlardan alıntılar yaparak, hayat hikâyesini kendisinin anlatmasını sağlamıştık. Tabii bu sırada koleksiyon artıyordu. Torunu Zerrin Tunaman’ın arşivinden albümler ve fotoğraflarla Nazım Hikmet Kültür Merkezi’nde açılan sergi daha da zenginleşmişti.”

HARF İNKILÂBIYLA TABELALAR OSMANLICADAN TÜRKÇEYE

Dalkılınç ayrıca Bursa Kent Müzesi’nde 27 Şubat 2025 tarihinde açılan ve 27 Mayıs 2025 tarihine kadar ziyarete açık olan ‘Cemal Nadir Evine Dönüyor’ Sergisi’nde Cemal Nadir Güler’in torunları; Zerrin Tunaman, Mehmet Tunaman, Emincan Alemderoğlu; Darüşşafaka Cemiyeti, Cumhuriyet Gazetesi, Köksal Ailesi, Ömer Durmaz ve Sunay Akın’ın da önemli katkılarının olduğunu vurguladı.

Cemal Nadir’in karikatürist olarak yaptığı kariyer yolculuğu hakkında da detaylar veren Dalkılınç şunları söyledi: “Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin yeni dönemiyle birlikte sergi yapılması konusunda Başkanımız Mustafa Bozbey bize bu imkânı sundu. Daire Başkanımız Güney Özkılınç’la birlikte de artık Cemal Nadir’in evine dönmesi, yani 1902’de Bursa’da doğan Cemal Nadir’in eserlerinin Bursa’da bir araya getirilmesi gerektiğini düşündük.

Bursa’nın işgal günlerinden sonra 1924’te karikatür çizme ve geçimini sağlama umuduyla İstanbul’a gidiyor Cemal Nadir. Maalesef bir çocuğunu kaybedince Bursa’ya geri dönmek durumunda kalıyor. Sonrasında 1926’ta öğretmenlik yapıyor ve tabela atölyesi açıyor. 1928’de ilan edilen Harf İnkılabı ile maddi açıdan biraz daha rahata kavuşacaktır. Okullar, resmî daireler, ticarethaneler levha ve tabelâlarını yeni harflere çevrilecektir. Cemal Nadir, Bursa tabelacılığına resmi sokan ilk kişidir. O kadar çabuk duyulur ve sevilir ki, küçük dükkânının duvar dipleri ve perde ile ayrılmış arka kısmı bile tabelalarla dolar. Kentin neredeyse tüm tabelaları burada yazılacaktır. ”

AMCABEY’E MERHABA

Cemal Nadir’in en ünlü eserlerinden biri olan Amcabey’in çıkışı ile de bilgi veren Dalkılınç, ”İstanbul’dan tekrar teklif geliyor. Akşam Gazetesi’ne giderek İstanbul’da tekrar iş imkânı buluyor. Ve ardından 1 yıl sonra da Amcabey karakterini yaratıyor. 1929’da yaratılan karakter, Cemal Nadir sayesinde çok tanınmış kurgusal karaktere dönüşüyor ve çok fazla ön plana çıkıyor. Cemal Nadir bazen şunu söylüyor ‘Bazen Amcabey mi daha ünlü yoksa ben mi daha ünlüyüm, şaşırdık’” diye konuştu.

CEMAL NADİR’İN İKİ MÜZESİ OLMALI

Cemal Nadir için önemli olan 2 şehir olduğundan söz eden Dalkılınç, “Birisi doğduğu Bursa, ikincisi ise mesleğini icra ettiği İstanbul. Burası yani Bursa, doğduğu, büyüdüğü ilk karikatürlerini çizdiği şehirdir. 1947’de öldükten sonra Uludağ Dergisi’nde bir yazı yayınlanıyor. İşte tam şurada, “Doğup büyüdüğü Bursa’da ve bir de eserlerini yarattığı İstanbul’da olmak üzere iki müze kurulmalıdır” şeklinde bir ifade var. Biz de buradan yola çıkarak, ‘Cemal Nadir Evine Dönüyor’ isimli bir sergi planlamaya başladık. Bu serginin ileride bir müzeye dönüşmesini de istiyoruz. Ve artık Bursa’da Cemal Nadir gerçekten evine dönecek” dedi.

“BİRÇOK KOLEKSİYONERİN KATKISI VAR”

Bu serginin oluşum aşaması sırasında Tasarım işini Nejat Biçer’in üstlendiğini de belirten Dalkılınç, sergi için birçok koleksiyondan Cemal Nadir eserlerinin alındığını da söyledi.  Sergiyi oluşturan parçalar ve eserler hakkında da konuşan Dalkılınç sözlerine şöyle devam etti: “Bu serginin oluşumunda birçok koleksiyonerin katkısı var. Cemal Nadir’in son eşi Malike Hanım öldükten sonra Darüşşafaka’da kalmış. İşte bu yüzden eserlerin birçoğunu da Darüşşafaka’ya bağışlamış. Kurumla iletişime geçtik ve onlardan 32 tane Cemal Nadir orijinal ürünlerini istedik. Ve şuanda burada sergiliyoruz. Aynı zamanda 1943’ten 1947’ye kadar çalıştığı Cumhuriyet Gazetesi’nde çizdiği karikatürleri de bu sergiye koyduk. İlk defa İstanbul’a gittiğinde çizdiği mizah dergilerinden Papağan, Resimli Dünya, Akbaba, Zümrüdüanka, Kung’un da orijinalleri burada sergileniyor. Meliha-Sabahattin Köksal koleksiyonundan çok nadir bir Cemal Nadir resmi de yer alıyor. Sergimizin en nadir parçalarından biri de Sunay Akın koleksiyonunda bulunan Amcabey figürlü gece lambası.”

CEMAL NADİR’İN BANT KARİKATÜRLERİ

Cemal Nadir’i diğerlerinden ayıran en önemli özelliğinin bant karikatür olduğunu da vurgulayan Dalkılınç, “Onu diğerlerinden farklı kılan şeylerden biri de seri karikatür çizimleridir. Aynı zamanda bazı olayları hem mizahi yönleriyle hem de siyasi yönleriyle değerlendiriyor olmasıdır.  Yaptığı mizahta tarzını asla kaba bir dilde yapmayarak, çok ince bir eleştiri ile ortaya koymasıdır. Cemal Nadir aynı zamanda sadece karikatürist değil değişik desen çalışmaları yapan, reklam çizimleri, afişler; özellikle sinema afişleri yapan, kitap kapakları tasarlayan çok yetenekli biridir. Bu yüzden çok farklı sanat dallarında önemli eserler veren Cemal Nadir, Bursa ve Türkiye için önemli bir değerdir” diyerek sözlerine son verdi.