MANTIK VE MUHAKEME

Mantık fikirlerin tutarlılığından başka bir şey öğretmez. Bir şey öğrenmenin yolu dış dünyadan gelen gözlem ve tecrübeler üzerinde düşünmektir. Mantık varlığın aslını kavramaya çalıştığında kendi kendisiyle çelişkiye düşer ve çok saçma sonuçlara ulaşabilir. Antinomiler ve paradokslar bunun en açık örneğidir. İki bin beş yüz sene önce Atina’da sofist filozoflar hareketin olmadığını mantık yoluyla ispatlıyor, doğru gibi görünen yanlış akıl yürütmelerle insanları aldatıp duruyorlardı. Mantık yoluyla bir şeyin hem doğrusunu hem tersini eşit derecede ispatlamak mümkündür.

Mantık korku ve kaygılarımızı gidermekte güçsüzdür. Örneğin bir şeyden korkana dünyanın bütün delillerini getirseniz işe yaramaz. Ancak yeni bir tecrübe ve algılama ile korkusunu izale edebilirsiniz. Onu korkutan olayın gerçeğini görmelidir ve korkmaya değmediğini anlamalıdır. Mesela uçağa binmekten korkan bir insana mantık tesir etmez veya bir şeyden mideniz bulandığı zaman bir daha onu aylarca yiyemezsiniz. Sudan korkan bir adamın bu korkusunu konuşarak yok edemezsiniz. Yüzme öğrenmek için suya atmaktan başka yol yoktur.

Davranışlarımızda mantığın mı yoksa duyguların mı daha etkili olduğu tartışılmıştır. Bu konuda düşünürler farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Bazıları duyguların ve sezgilerin bizi yönettiğini, yol gösterdiğini söyler. Örneğin Freud, Pascal ve Alexis Carrel böyle düşünüyor. Bazıları da (Spinoza ve Russell) akıl ve mantığa önem veriyor ve iyi düşünürsek duygularımızın egemenliğinden kurtulabiliriz diyor. Bunlara göre bütün mesele rasyonel ve mantıklı düşünmeyi öğrenmektir.