İranda Ana Dilde Eğitim Krizi

İran’ın İsfahan kentindeki İlköğretim Eğitim ve Öğretim Müdürleri toplantısında konuşan İran Eğitim ve Öğretim Bakanı Muhammed Bethai’nin, okullarda öğretmenlerin Farsça dışında başka bir dillerde iletişim halinde olmalarını eleştirmesi ülkede krize yol açtı. İranlı öğrencilerin yüzde 70’den fazlasının ana dilinin Farsça olmadığı halde bakanın bu ifadesi başta İran Türkleri olmak üzere birçok kesim tarafından eleştirildi. “Farsça eğitim kırmızı çizgimizdir” diyen bakan konuşmasında Azerbaycan Türklerinin, Arapların, Beluçların ve Türkmenlerin yaşadıkları bölgeleri sıralayarak “Öğretmenler sınıfta öğrencilerle yerel dil ile iletişim halindeler ve bu yanlıştır. Eğitim ve öğretim kesinlikle sadece Farsça dilinde sürdürülmeli” şeklinde konuştu. Bakanın açıklamaları hızla sosyal medyada gündem oldu ve geniş tepkilere yol açtı.

“Bakan böyle ayrımcı cümleler yerine çadır ve kulübe okullarının durumuna baksın”

Türk bölgelerin milletvekilleri başta olmak üzere çoğu vekil bakana sert çıkıştı. Heştrud ve Çaroymak Milletvekili mecliste yaptığı bir basın toplantısında bakanın görevden alınması için işlem başlattıklarını açıkladı. Tebriz Milletvekili Zahra Saii, “Türkçe eğitim ve Türk Dil Kurumu’nun açılması İran Türklerinin temel isteğidir” cümlesini kurarak “Bizim kırmızı çizgilerimiz sadece Anayasadır. Bakan hadsizlik ederek yasa çizgilerini ihlal etmiştir” dedi.

Urmiye Milletvekili Nadir Gazipur ana dilde eğitimin Farsça öğrenmeye engel olmayacağını belirterek, “Bakan böyle ayrımcı cümleler yerine çadır ve kulübe okullarının durumuna baksın, aylarca ödenmemiş öğretmenlerin maaşını ödesin” şeklinde konuştu. Bir diğer Tebriz Milletvekili Mesut Pezeşkiyan ise bakanın ifadelerini eleştirerek “Anayasayı talep edenlere Pantürkizm damgası vurulmamalı” ifadesini kullanarak “Anadilinde eğitim meselesi konusunda zevke göre hareket ediliyor” dedi.

“Farsça eğitimin temel alınması toplumsal sorunları artıracaktır”

Konuyla ilgili değerlendirme yapan Tebriz Araştırmaları Enstitüsü İran sisteminde Farsça eğitiminin temel alınmasının ülkede daha çok toplumsal sorunlara yol açacağını belirtti. Ankara’da İran üzerine çalışmalar yürüten Tebriz Araştırmaları Enstitüsü konuyla ilgili paylaştığı analizde, İran toplumunun yarısından çoğunun Fars olmadığına dikkat çekti. Eğitimin tamamının Farsça yapılması hem Fars olmayan çocukların öğrenme kapasitesini düşürdüğünü hem de farklı farklı toplumsal sorunları ortaya koyduğunu öne sürdü. İran’da ‘Anadilinde Eğitim Hakkı Bir Seçim Aldatmacası’ olduğu tezini ortaya koyan araştırma enstitüsü, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin 2013 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde anadilinde eğitim imkanını getireceğini ve kendi manifestosunda İran’da azınlıkların hak ve hukuklarını temin edeceğine dair söz verdiğini hatırlattı.

İran Eğitim ve Öğretim Bakanı Muhammed Bethai daha önce de Rusça’nın okullarda “ikinci dil” olarak öğretilmesi teklifinde bulunmuştu. İranlı Türkler, hükümetin okullarda Türkçe yerine Rusça öğretme teklifine sosyal medya üzerinden tepki göstermişlerdi.