DUYGULARA DAİR

Duygular bizim asıl gücümüzdür. Şiddetli duygular ruhu uyarır ve uyanık tutar. Aşırı duyarlılık iyi olmadığı gibi aşırı duyarsızlık da iyi değildir. Duyguları gelişmemiş kimselerin aktiviteleri zayıftır. Duyguların bastırılması değil, eğitilmesi ve iyi kanallara yönlendirilmesi lazımdır. Aklın gücü duyguların gücüne bağlıdır. Duygular olmadan harekete geçemeyiz. Aklın harekete sevk etme gücü yoktur.

Düşünceleri değil duyguları insanları birbirine yaklaştırır. Bir yoksulu ancak bir yoksul anlar. Saraylarda yaşayanlarla kulübede yaşayanlar nasıl bilebilir! “Pişkinin halinden bir şey anlamaz ki ham” diyor Mevlana. Nasrettin hoca bir gün damdan düşmüş ve oflayıp puflamaya başlayınca onu kınamışlar. Çabuk demiş “bana damdan düşen bir adam bulun, beni ancak o anlar”.  Ne kadar doğru!

Duyguları aklın rehberliğinde eğitmek lazımdır ve fakat bu zordur. Bunun için çok çaba gerekir. Duygular gerçi bizim hakiki gücümüzdür ama kontrolsüz güç tehlikeli ve zararlıdır.  Onlara teslim olursak bizi sağduyudan yoksun bırakır. Öfke, kızgınlık, kin, çıkarcılık, gurur ve kibir hakikati görmemize engel oluyor.

Spinoza duyguları baş eser Etika’da inceler ve onları yöneten kanunları bulmaya çalışır. Sevgi, kızgınlık, öfke, kin, nefret, düşmanlık, kıskançlık, haset, acıma, keder gibi duyguları sıkı bir şekilde tahlil eder. Duyguların fikirlerle olan ilişkisini araştırır. Ona göre duyguları yönetebilmenin ve onlara egemen olmanın temeli onları tanımaktır. Onları tanırsak edilgen durumdan kurtulur etkin oluruz.