Thomas Mann-32

Dr. Mabuse adı verilen bu antikarakter, ekspresyonist hareketi beyaz perdede yaşatmaya çalışan FritzLang’ın, Jacques’ın kitabından hareketle çektiği; Spieler Dr. Mabuse (Kumarbaz Doktor Mabuse), TheTestament of Dr. Mabuse (Doktor Mabuse’nin Vasiyeti) ve TheThousandEyes of Dr. Mabuse (Doktor Mabuse’nin Bin Yüzü) adlı sinema filmlerinde izleyicinin karşısına çıkmıştır.

Kendisinden önce ete kemiğe büründürülmüş Kötü sıfatı yakıştırılan anti karakterlerin bir uzantısı olan Dr. Mabuse, politik mesaj vermekle birlikte, ticari kaygıyı da es geçmeyen yazarının ve yönetmeninin bir aracı olmasıyla, Dolandırıcı FelixKrull’dan ayrılmaktadır.

Mann da politik mesaj vermeyi önemseyen bir isimdir ancak, estetiği arka planda tutmayı aklının ucuna bile getirmemesi, kafasının ticaretle meşgul olmasını engellemiştir.

Merkezine Dolandırıcı FelixKrull’u ve itiraflarını  oturtan romanın, Mann’ın diğer eserlerinin lezzetini, Türkçeye sorunsuz bir şekilde kazandırılmasına rağmen veremese de, estetiği kapı dışarı ettiği söylenemez.

Kılık değiştirme ve telepatik hipnoz konularında profesyonelleşen Mabuse, Dolandırıcı FelixKrull’dan daha birikimlidir ve romantizm yanında ironiye de olabildiğince uzaktır.

Dolandırıcı FelixKrull, paleontoloji aracılığıyla  neandertallerden haberdar olmanın yanına valste etkili olmayı ekleyen, popüler kültürün işine yarayan mevzularla arasına mesafe yerleştirmeyen, birçok anti karakterde olduğu gibi, anti olmadığı izlenimi uyandıran bir anti karakterken Dr.Mabuse, şeytana pabucunu ters giydirecek kötülükle yoğrulmuş, anti olmadığı akla gelmeyecek bir anti karakterdir.

Mann’ın Goethe kaynak ve ilhamlı romantizmi Dolandırıcı FelixKrull’a sempati beslemenin önünü açarken Dr. Mabuseantipatikliğin ötesine geçerek okur ve izleyiciye zor anlar yaşatmayı başarmıştır.

Dr. Mabuse, Bin Yüzlü olmasının haricinde Gogol’un Çiçikov’uyla akraba olabilecek bir konumdadır; Dolandırıcı FelixKrull’un bu sülaleye dâhil olmasına Goethe ilham ve kaynaklı romantizm izin vermemiştir.

Dolandırıcı FelixKrull, ismiyle müsemma olmasıyla da Dr. Mabuse’den farklı bir yerde durmaktadır.

Vaftiz babasının verdiği isminin Latincedeki karşılığında olduğu gibi şansı her daim yaver giden Dolandırıcı FelixKrull, hem zeki, hem de kurnazdır ve bu özellikleriyle doğal olarak Dr. Mabuse’yi hatırlatmıştır.

Mann da Jacques ve Langgibi, zeki ve kurnaz olmayı önemsemiş, zekâyı çalışkanlıktan ayırmış, kurnazlığın zekâyı beslediğinin altını çizmiştir.

Dolandırıcı FelixKrull’un girip çıktığı işler arasında kadın simsarlığının da olması, kadın okurları rahatsız etmeyecektir çünkü o, alışılmış bir kadın simsarı değildir.

Dolandırıcı FelixKrull’u zorunlu askerlik görevinden kurtaran Mann, bu fiiliyle, ulus devletlerin, askerliği zorunlu olarak gören yasalarını eleştirdiğini anlatmak istemiştir.

Der zauberberg’de, imparatorluktan ulus devletleşmeye geçilmesinden hoşnut olmadığını, ironik diliyle paylaşan Mann’ın eserlerini kısırdöngüden uzaklaşamayarak okuyan okur, kralcı olduğunu düşünerek ona haksızlık etmiştir.